ઉચ્ચ રક્તદાબ (High Blood Pressure): એક શાંત હત્યારો

ઉચ્ચ રક્તદાબ એટલે શું?

ઉચ્ચ રક્તદાબ (હાયપરટેન્શન), જેને High Blood Pressure પણ કહેવામાં આવે છે, એ એક એવી પરિસ્થિતિ છે જેમાં ધમનીઓમાં રક્તપ્રવાહ માટેનું દબાણ સતત ઉંચું રહે છે. જો આ સ્થિતિ લાંબા સમય સુધી રહે, તો હૃદયરોગ, કિડનીની સમસ્યા અને સ્ટ્રોક જેવી ગંભીર બીમારીઓનું જોખમ વધી શકે છે.

ઉચ્ચ રક્તદાબના પ્રકાર

પ્રાથમિક (Primary) હાઈપરટેન્શન

• કોઈ સ્પષ્ટ કારણ ન હોય

• સામાન્ય રીતે વૃદ્ધાવસ્થામાં વધુ જોવા મળે છે

દ્વિતીયક (Secondary) હાઈપરટેન્શન

• અન્ય કોઈ બીમારી કે દવાઓના પ્રભાવથી થાય

• કિડની રોગ, થાઈરોઈડની સમસ્યા, સ્ટેરોઇડ દવાઓ વગેરેની અસરથી થાય છે

હાઈપરટેન્શનના લક્ષણો

મોટાભાગે હાઈપરટેન્શનના પ્રારંભિક તબક્કામાં કોઈ સ્પષ્ટ લક્ષણો જોવા મળતા નથી, એટલે તેને “શાંત હત્યારો” કહેવામાં આવે છે. જો રક્તદાબ ખૂબ ઉંચો જાય, તો નીચેના લક્ષણો દેખાઈ શકે:

• માથાનું દુખાવું

• ચક્કર આવવું

• નાકમાંથી લોહી આવવું

• છાતીમાં તણાવ અથવા દુખાવો

• ઓરી પડવું અથવા નજર ધૂંધળી થવી

હાઈપરટેન્શનના મુખ્ય કારણો

• અસ્વસ્થ જીવનશૈલી: વધારે લવણ વાળો આહાર, ઓછું શારીરિક પ્રવૃત્તિ કરવી, ધૂમ્રપાન અને દારૂનું સેવન

• અનુવંશિકતા: પરિવારના ઈતિહાસમાં જો હાઈપરટેન્શન હોય, તો જોખમ વધી શકે

• મોટાપો: શરીરમાં વધુ ચરબી એકઠી થવાથી હૃદય પર વધુ દબાણ પડે છે

• માનસિક તણાવ: વધુ તણાવ રક્તદાબ વધારી શકે

• અન્ય રોગ: ડાયાબિટીસ, કિડની રોગ અને હોર્મોનલ અસંતુલન

હાઈપરટેન્શનના જોખમો

• હૃદયરોગ – હાઈપરટેન્શન હૃદય પર ભાર મૂકે છે, જેનાથી હાર્ટ એટેક અને હાર્ટ ફેલ્યુર થઈ શકે

• સ્ટ્રોક – ધમનીઓ પર વધેલા દબાણને કારણે મગજમાં રક્તસ્ત્રાવ થઈ શકે

• કિડનીની સમસ્યા – કિડનીને રક્ત પુરું પડતું ન હોવાથી, કિડની ફેલ થઈ શકે

• દ્રષ્ટિની સમસ્યા – આંખોની નસોને નુકસાન થાય

રક્તદાબનું નિદાન

• બ્લડ પ્રેશર મોનિટર – નિયમિત રક્તદાબ ચેક કરાવવું જરૂરી

• લેબ ટેસ્ટ – કિડની, કૉલેસ્ટ્રોલ અને બ્લડ શુગર માટે ટેસ્ટ કરાવવી

• ઈસીજી (ECG) અને ઈકોકાર્ડિયોગ્રાફી – હૃદયની સ્થિતિ ચકાસવા માટે ઉપયોગી

• 24-Hour Ambulatory Blood Pressure Monitoring (ABPM) – દિવસભર રક્તદાબનું મોનિટર કરવા માટે ખાસ ઉપકરણ

ઉચિત ઉપાય અને સારવાર

આહારમાં ફેરફાર

• ઓછું મીઠું (Low Sodium Diet): રોજના 5 ગ્રામથી વધુ મીઠું ન લેવું

• ફળ અને શાકભાજી: પોટેશિયમ ધરાવતા ખાદ્યપદાર્થો, જેમ કે કેલા, સ્પિનચ, બીટરૂટ, ઉપયોગી

• પ્રોસેસ્ડ ફૂડ અને ફાસ્ટ ફૂડ ટાળવું

• કેફીન અને દારૂ ઓછું કરવું

શારીરિક પ્રવૃત્તિ

• દરરોજ 30-45 મિનિટની કસરત અથવા વૉકિંગ કરવી

• યોગ અને ધ્યાનથી તણાવ ઘટાડવો

ધૂમ્રપાન અને દારૂ છોડવું

• તંબાકૂ રક્તદાબ વધારવા માટે જવાબદાર છે, તેથી તદ્દન ટાળી દેવું

દવાઓ

• ડૉક્ટરના માર્ગદર્શન હેઠળ એન્ટીહાઇપરટેન્શન દવાઓ લેવી

• ACE Inhibitors, Beta Blockers, Calcium Channel Blockers જેવી દવાઓ ડૉક્ટર સૂચવે તે મુજબ લેવી

નિષ્કર્ષ

હાઈપરટેન્શન એ ગંભીર, પણ નિયંત્રિત કરી શકાય તેવી સ્થિતિ છે. જો તમે આરોગ્યપ્રદ આહાર, નિયમિત કસરત અને દવાઓ દ્વારા તમારું રક્તદાબ સંભાળશો, તો હૃદયરોગ અને સ્ટ્રોક જેવી ગંભીર પરિસ્થિતિઓ ટાળી શકશો.

તમારા રક્તદાબ પર નિયંત્રણ રાખો અને સ્વસ્થ જીવન જીવો!